ذوب آهن اصفهان، يك كارخانه معمولی نيست

ذوب آهن اصفهان، يك كارخانه معمولی نيست
 يك برندملی و نتيجه كوشش جمعی ايرانيان است

هر صنعتي براي خودش تاريخچه‌اي دارد اما تاريخچه ذوب آهن اصفهان، مربوط به خودش نيست. بلكه نتيجه چندين سال روياپردازي و تكاپوي نوگرايان ايراني و در حقيقت دستاورد يك مبازره جمعي براي شكوفايي اقتصاد ملي است. ذوب آهن ،دنياي ايرانيان را تغيير داد نه تنها به خاطر توليد فولاد ناب در احداث پل‌ها و ساختمان‌هاي حجيم و مقاوم، بلكه به خاطر اينكه به ما آموخت مي توان بزرگ انديشيد و آرزوهاي بزرگ داشت.  

ذوب آهن اصفهان را فقط يك كارخانه نبينيم كه سرمايه گذار و سهام دار دارد، فولاد توليد مي كند، كارگر و بدهكار و طلبكار و مصرف كننده و راضي و ناراضي دارد؛ همه اينها را دارد اما محدود به مناسبات توليدي نيست. احداث ذوب آهن يك اتفاق بزرگ در يك بزنگاه تاريخي بود كه مسير توسعه صنعتي ايران را هموار تر كرد. ما بدون ذوب آهن، شايد اين هم نبوديم. اما ذوب آهن اصفهان چگونه به اينجا رسيد؟ 

خواسته مشروطه خواهان ايراني

 سابقه ايرانيان در ذوب فلزات با روش هاي سنتي به گذشته دور مي رسد اما اولين كارخانه ذوب فلزات را صنيع الدله در دوره حكومت مظفرالدين شاه قاجار وارد كرد و در منطقه داوديه تهران تاسيس كرد. سنگ آهن مورد نياز اين كارخانه از از كوهه پس قلعه و زغال سنگ آن از شمشك تامين مي شد. تاسيس اين كارخانه با كار شكني قواي روس  و انگليس مواجه شد. 

قيمت تمام شده محصولات اين كارخانه به دليل هزينه بسيار حمل و نقل و نبود نيروي ماهر بسيار گران بود و سرانجام در مقابل واردات فولاد ارزانتر خارجي ورشكست شد. اين شكست غرور نوگرايان ايراني را جريحه دار كرد، بطوريكه داشتن ذوب و راه آهن بعدها تبديل به يكي از اهداف اقتصادي انقلاب مشروطيت  تبديل شد

حركت ناتمام در دوره رضا شاه

 دومين تلاش جدي ايران براي احداث كارخانه ذوب آهن در ايران به دوره رضا شاه مي رسد. مهدی فرخ وزیر صناعت وقت، نخستين گلنگ تاسيس يك كارخانه ذوب را در نزديكي شهر ري تهران بر زمين زد اما بواسطه كار شكني ساير مقامات در تامين اعتبار و امكانات لازم، قهر كرد و كار را ناتمام گذاشت. 

علاقه رضاشاه به همكاري با آلماني ها او را به فكر استفاده از كمك خارجي ها در تاسيس ذوب آهن انداخت و سرانجام، در سال 1317 قرارداد احداث يك كارخانه ذوب آهن در نزديكي كرج با کمپانی «دماگ کروپ» منعقد شد. بخشي از كار در حال انجام بود كه جنگ جهاني دوم فرا رسيد. در جريان جنگ، كشتي حامل قطعات كارخانه ذوب آهن كرج متوقف شد و احداث اين كارخانه هم منتفي شد.

ذوب آهن، دستاورد جنگ سرد

 در دوره پهلوي دوم تلاش ها براي احداث كارخانه به كمك خارجي ها از سر گرفته شد. ابتدا مذاكرات مفصل و وقت گيري با آلماني ها صورت گرفت اما كشورهاي بلوك غرب اجازه تاسيس كارخانه ذوب آهن در درون خاك ايران را نمي دادند. خود آمريكايي هم از ترس فشار سنديكاي توليد فولاد آن كشور، علاقه اي به همكاري با ايران نداشت. البته از اين بابت كه كشور نفت خيزي مثل ايران از صنعت فولاد هم برخوردار باشد، نگراني هايي داشتند.  

 محمدرضا پهلوي از فرصت جنگ سرد استفاده كرد و پيشنهاد تاسيس ذوب آهن در اصفهان را به روس ها داد. آنها پذيرفتند و قرارداد نهايي ذوب آهن در روز 22 ديماه 1344 به امضاي طرفين رسيد. اين قرار داد باعث ايجاد همكاري هاي جديدي ميان ايران و شوروي در زمينه احداث كارخانه ماشين سازي و خطوط انتقال گاز شد. 

 ظرفیت اولیه کارخانه ذوب‌آهن ایران 600 هزار تن فولاد پیش‌بینی شده بود که ظرف سه سال بعد، مورد بهره‌برداری قرار می‌گرفت.در صبح اسفند 1346 آرزوي ديرينه ايراني ها به ثمر نشست و كارخانه ذوب آهن اصفهان در ميان شور وشوق مقامات ايراني و روسي افتتاح شد. 

ذوب آهن پيشگام در نوسازي صنعتي ايران

 اگر براي هر كارخانه و بنگاه اقتصادي بشود نقش و وظايفي تعريف كرد، ذوب آهن اصفهان به وظايف ملي خودش عمل كرده است. توسعه خطوط راه آهن در سراسر كشور، رشد شهرسازي  و حتي احداث كارخانه هاي فولادي بزرگ نظير فولاد مباركه همگي به مدد محصولات ذوب آهن اصفهان ممكن شده است. آيا به گنبد نيروگاه بوشهر نگاه كرده ايد؟ به برج ميلاد چطور؟ استحكام اسكلت همه آنها مديون ذوب آهن اصفهان است.

 ذوب آهن اصفهان اكنون به عنوان يك برند ملي داستاني دارد كه نبايد در سينه ها بماند. اين داستان را بايد براي نسل هاي جديد بازگو كرد. يك كارخانه موفق با اين همه فراز و نشيب تاريخي مي تواند يك جاذبه تاريخي براي گردشگران داخلي و خارجي هم باشد. حيف است كه كسي به اصفهان بيايد اما ذوب آهن را نبيند!